Trening Umiejętności Społecznych, rewalidacja osób z autyzmem

W ćwiczeniach radzenia sobie ze złością i strachem pomocne są metody samoinstruktażowe. Idea tych ćwiczń jest taka, by nauczyć uczestników głośno myśleć o rozwiązaniach problemu. Po jakimś czasie myślenie to powinno się uwewnętrznić. Terapeuta modeluje rozwiązanie poprzez poprowadzenie uczestników do jego rozwiązania. Efekt długofalowy jest taki, że uczniowie rozwiązują problem za pomocą dialogów wewnętrznych. Dialogi wewnętrzne pomagają też wejść w interakcje z innymi. Uczniowie przypominają sobie zasady społecznej interakcji przed rozmową z innymi. Instrukcja radzenia sobie ze stresem w klasie (podzielona na kroki) może wyglądać na przykład tak:

1. Gdy czuję pulsowanie krwi, podnoszę rękę i proszę nauczyciela o wyjście z klasy.

2. Idę do pani pedagog, idę do toalety, zostaję sam na korytarzu.

3. Oddycham głęboko, uspokajam się.

4. Gdy jestem spokojny, wracam do klasy.

W zajęciach trzeba uwzględnić naukę radzenia sobie w sytuacjach nieoczekiwanych. Ludzie neurotypowi radzą sobie ze zmianami, przygotowując na bieżąco plany alternatywne. Osoby z ASD często zdecydowanie odrzucają zmiany, czują się nimi przytłoczeni, reagują stresem. Na zajęciach TUS trzeba przepracowywać ich opór wobec zmian. Nadaje się do tego ćwiczenie co by było gdyby.

Wielu specjalistów używa w tym celu scenariuszy wideo. Uczniowie oglądają filmik i dyskutują na temat zachowań w nim przedstawionych. Uczestnicy omawiąją zachowania werbalne, niewerbalne i emocjonalne uczestników. Następnie zastanawiają się, co by było, gdyby postaci zachowały się inaczej. Trzeba też pamiętać, żeby interacji towarzyszyły dostosowane emocje.

Młodzież z ASD ma tendencję do postępowania wciąż tak samo. Mają trudność z uczeniem się na podstawie poprzednich społecznych doświadczeń. Jakby nie pamiętają, że przyjęta strategia ostatnio zakończyła się niepowodzeniem i wciąż ją powtarzają. Rówieśnicy mogą odbierać takie zachowanie, na przykład jako złośliwe. Z moich doświadczeń wynika też, że młodzież z ASD miewa tendencję wybierania "złego" towarzystwa, gdzie bywa wykorzystywana.

Na zajęciach TUS musi też pojawiać się informacja, że rówiesnicy są równie ważni, jak uczniowie o SPE. To do młodzieży z ASD musi zrozumieć, że inni ludzie mają wobec nich pewne oczekiwania co do interakcji i ich zadaniem jest odkrycie tych oczekiwań i podążanie za nimi.

W rewalidacji osób z autyzmem ważne jest tłumaczenie zasad społecznych nawet tych podstawowych. Jest to trudne dla nauczyciela, który często zakłada, że uczniowie rozumieją podstawowe zasady społeczne. Należy opisywać i uzasadniać społeczne aktywności. Warto też podkreślać, że liczba reguł jest ograniczona. Jeżeli zostaniemy spytani o ich rozumowe wyjaśnienie, musimy odpowiedzieć tak, by podkreślić wartość stosowania reguł dla samego ucznia (np. Jeśli pożyczysz koledze drobną kwotę na bułkę, będziesz mógł oczekiwać, że on też ci kiedyś pożyczy). W pracy z grupą młodzieży ważniejsza niż odgrywanie ról jest element poznawczy (dlaczego ludzie tak się zachowują). Grupę prosi się o analizę i przemyślenie społecznych kontaktów po to, by wypracować strategie radzenia sobie w tej sytuacji. Metody powinny koncentrować się na rozpoznawaniu sygnałów, rozpracowaniu oczekiwań rówieśników oraz emocjach swoich i innych ludzi w danym kontekście (Interwencje społeczne dla nastolatków z zespołem Aspergera, s. 31).

W książce "Interwencje społeczne dla nastolatków z zespołem Aspergera" można znaleźć konkretne wskazówki, czego uczyć podczas treningów TUS. Głównym celem ma być wytworzenie alternatywnych strategii społecznych połączonych z przewidywaniem i oceną konsekwencji zachowania. Podstawowymi metodami wprowadzania społecznych interakcji jest udzielanie wskazówek, inicjowanie dyskusji i modelowanie (pokazywanie) różnych umiejętności. Należy modelować zachowania nieskuteczne, a potem zachowanie skuteczne. Grupa ma ocenić, co jest nieskuteczne w danym zachowaniu. Na początku warto ćwiczyć zachowania inicjujące – zdobywanie uwagi innych. Robi się to podczas odgrywania ról osoby inicjującej albo reagującej. Ćwiczenia zawsze wywołuje zachęcającą informację zwrotną od terapeuty.