Trening Umiejętności Społecznych, rewalidacja osób z autyzmem

Propozycje zdalnej rewalidacji

Młodzieży z zespołem Aspergera przysługują zajęcia rewalidacyjne rozwijające umiejętności społeczne uczniów. W jaki sposób rozwijać te umiejętności u młodzieży? Uważam, że jedynym wartościowym sposobem jest rozmowa. Umiejętności społeczne rozwijają się w interakcji z innymi. Interakcja z kartą pracy może być jedynie elementem dodatkowym. O czym rozmawiać z uczniami na zajęciach rewalidacyjnych?

Najważnejsze jest nawiązanie satysfakcjonującej relacji i zaufania.

Trzeba wzmacniać gotowość do rozmowy, do dzielenia się swoimi doświadczeniami.

Udzielać wsparcia w sytuacjach stresowych.

Tłumaczyć zasady rządzące światem społecznym, np. musiałam wytłumaczyć uczniowi, że trzeba zachowywać odpowiedni dystans fizyczny oraz jaki niewerbalny przekaz płynie z braku odpowiedniego dystansu.

Rozwijać umiejętności dostosowywania komunikatów do odbiorcy - tu przyda się karta pracy, gdzie uczeń będzie dopasowywał wypowiedzi do stylu oficjalnego i potocznego, ale przede wszystkim robię to podczas rozmowy, gdy uczeń nie stosuje stylu stosownego do sytuacji ("powiedz to w sposób kulturalny").

Ważnym celem zajęć jest rozwijanie inteligencji emocjonalnej i teorii umysłu. W szkole średniej zazwyczaj uczniowie potrafią rozróżnić twarze osób smutnych, wesołych. Skupiam się na tym, żeby nazywali swoje uczucia w różnych sytuacjach, żeby nazywali uczucia innych, żeby mówili o różnych możliwych intencjach ludzi ("jak myślisz, dlaczego on tak się zachował", "co mógł myśleć"). Teoria umysłu to umiejętność "wczuwania się" w przeżycia i uczucia innych osób. W młodszych klasach sprawdza się podręcznik Simona Baron-Cohena, Patricii Howlin i Julie Hadwin "Jak uczyć dzieci z autyzmem czytania umysłu".

Jestem logopedą, nauczycielem wspomagającym i nauczycielem rewalidacji. Zajęcia rewalidacyjne to zajęcia terapeutyczne, których celem jest usprawnianie zaburzonych funkcji. W przypadku młodzieży z zespołem Aspergera głównym zaleceniem jest rozwijanie umiejętości społecznych oraz komunikacyjnych uczniów.

Jakie problemy komunikacyjne mają osoby z ZA? Zespoły orzecznicze często wpisują zaburzenia pragmatyczne, niepełne rozumienie treści oderwanych od podstawowego znaczenia, problemy rozumieniem przenośnego znaczenia języka, trudności z rozumieniem społecznych i sytuacyjnych reguł zachowań językowych, trudności z podtrzymaniem rozmowy, ignorowanie partnera komunikacyjnego, przekształcanie dialogu w monolog, ograniczoną ekspresję mimiczną, ograniczony kontakt wzrokowy.

Tylko co to znaczy? Zaburzenia pragmatyczne wiążemy z trudnościami w użyciu języka. Uczniowie mają trudność z dostosowaniem wypowiedzi do słuchacza, mogą nadużywać stylu potocznego lub mówić formalnie. Często zachowują się tak samo w różnych sytuacjach. Czasem używają dziwnego, nienaturalnego słownictwa. Uczniowie ci często nie lubią słuchać, przerywają w nieodpowiednich momentach, trudno im prowadzić zwykłą rozmowę. Jakie są tego konsekwencje? Ilu rówieśników będzie chciało rozmawiać z kimś, kto ciągle wtrąca coś na temat swoich zainteresowań, nie trzyma się głównego tematu rozmowy? Albo nie patrzy na rozmówcę? Albo nie zachowuje naturalnego fizycznego dystansu od kolegi?

Rówieśnik powie "spadaj" i odejdzie.

Osoby z zespołem Aspergera doświadczają różnych trudności w funkcjonowaniu społecznym. Trudno im jest odnaleźć się w klasie szkolnej, ponieważ kontakt z rówieśnikami wymaga dobrych umiejętności społecznych.

Jakie cechy sprawiają, że osoby z zespołem Aspergera łatwo popadają w klasowe konflikty?

Uczciwość, osobom z ASD (autism spectrum disorder) trudno zrozumieć, dlaczego ludzie kłamią;

Mają trudność w prowadzeniu rozmowy, mogą nie umieć jej inicjować lub nie umieć jej podtrzymać;

Mają tendencję do monologowania bez zwracania uwagi na reakcję słuchacza;

Mogą zamęczać innych swoimi szczególnymi zainteresowaniami;

Mają trudność w odczytywaniu reakcji niewerbalnych słuchacza, nie reagują na mimikę, nie rozpoznają sygnałów zniechęcenia, irytacji;

Mają trudności w teorii umysłu – trudno im wniknąć w przeżycia, uczucia, intencje działań innych osób, mają też kłopoty z rozpoznaniem własnych uczuć i emocji;

Mogą mieć trudność w spontanicznym reagowaniu na emocje innych ludzi;

Często mają wysoki poziom stresu, czyli mogą gwałtownie reagować na błahe sytuacje;

Lubią rutynę, często działają w schematyczny sposób, nawet jeżeli sposób ten jest nieskuteczny;

mają trudność w rozumieniu ironii, sarkazmu, wszelkich wypowiedzi o niedosłownym znaczeniu;

często są nadwrażliwe zmysłowo, na przykład hałas sprawiać im może nawet fizyczny ból;

mówią to, co myślą, co może urażać innych;

mają trudności z dostosowaniem swojego sposobu mówienia do słuchacza (np. nadużywają stylu potocznego).

Dzieci z ASD są trudnymi rozmówcami, wolą rozmawiać z dorosłymi, bo mogą liczyć na więcej zrozumienia.